Onderzoek naar wat Fietsmaatjes kan doen bij eenzaamheid onder ouderen
Status: afgerond
Eenzaamheid is gedefinieerd als het gevoel van alleen zijn, ongeacht de hoeveelheid sociaal contact. Het aantal oudere mensen dat zich regelmatig eenzaam voelt is groot: van alle volwassenen is dit 43%, terwijl op de leeftijd van 85 jaar dit zelfs 63% is. Dit hoge aantal eenzame ouderen bestaat in veel gemeenten, ondanks dat er een groot aanbod is van sociale en culturele activiteiten voor ouderen en ondanks dat er een groot aantal eerstelijns hulpverleners beschikbaar is voor een gesprek. Kennelijk ervaren de ouderen drempels om deel te nemen aan deze activiteiten. Welke zijn deze drempels? En wat kunnen hulpverleners en vrijwilligers doen om deze drempels te helpen overwinnen?
In de periode April tot Juli 2021 onderzochten de geneeskunde studenten Jodie en Laura deze vragen, in het kader van hun masterstudie Vitality and Ageing aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Opdrachtgever en begeleider was Fietsmaatjes.NL. Het Mulier Instituut heeft het onderzoek wetenschappelijk begeleid, in het kader van het ZonMw project MESOVIT.
Fietsmaatjes blijkt een interventie met maar liefst 4 van de 7 werkzame elementen volgens Bouwman en van Tilburg (voetnoot 1): Fietsmaatjes biedt een concrete activiteit, het biedt praktische hulp, je ontmoet er andere mensen en het geeft vaak een betekenisvol contact. Op deze manier kunnen we de eenzaamheid onder ouderen hopelijk verminderen. Maar dan is het wel belangrijk dat juist ouderen met gevoelens van eenzaamheid zich willen aanmelden en blijven meedoen met Fietsmaatjes.
Jodie en Laura hebben 16 ouderen in de gemeente Teylingen uitgebreid gesproken. Hieruit bleek dat veel ouderen niet graag hardop zeggen dat ze eenzaam zijn en zich vooral laten stimuleren voor deelname door vertrouwde mensen uit hun netwerk of door professionals die goed naar hen willen luisteren. Ook genieten ze van het feit dat hun maatje aandacht heeft voor hen en vraagt waar ze behoefte aan hebben.
Enkele quotes:
“Ik ben wel alleen, maar niet eenzaam”.
“De huisarts is een vertrouwensmens van iedereen. Die weet precies wat er ergens scheelt”
“Ik ben ook eigenlijk enthousiast geworden door een kennis van mij, die ook Fietsmaatjes gebruikt”
“En nu ga ik met mijn fietsmaatje. Dan zegt ze wat doen we vandaag. Nou dat is toch hartstikke leuk”
“Ik vind het heel leuk en toch moet ik altijd even een stap maken. Maar ik ben heel voldaan als ik klaar ben”
Ook spraken ze circa 20 professionals en vrijwilligers in zorg en welzijn en van Fietsmaatjes organisaties in Teylingen en Lisse. Bij de analyse van de interviews werd gebruik gemaakt van de methode “thematic content analysis”.
Het resultaat leverde bruikbare input voor de doorontwikkeling van Fietsmaatjes als interventie om de eenzaamheid bij ouderen te verminderen. Fietsmaatjes.NL heeft bovenstaande onderzoeken gebruikt om een dilemmaspel ontwikkelen voor vrijwilligers van Fietsmaatjes en een workshop met richtlijnen voor verbetering van de doorverwijzing naar Fietsmaatjes door eerstelijnshulpverleners en vrijwilligers in zorg en welzijn. Speciaal voor de laatste zijn de resultaten van het onderzoek samengevat in bovenstaande animatievideo.
- Bouwman TE, van Tilburg TG. Naar een gerichtere aanpak van eenzaamheid: Zeven werkzame elementen in eenzaamheidsinterventies. Tijdschrift Gerontolic Geriatry 2020;51:1–8.